Een poeptransplantatie klinkt misschien als een vies grapje, maar het is een serieuze medische behandeling die levens kan redden. Bij een poeptransplantatie krijgt iemand die ziek is door een verstoorde darmflora, de ontlasting van een gezonde donor in zijn of haar darmen. Zo herstellen de goede bacteriën de balans in de darmen en kunnen de klachten verdwijnen. Een poeptransplantatie kan helpen bij mensen met een hardnekkige darminfectie, een chronische darmontsteking of zelfs een zenuwziekte. In dit artikel leg ik uit hoe een poeptransplantatie werkt, wat de wetenschap erachter is en wat de toekomstperspectieven zijn.
Wat is het microbioom en waarom is het belangrijk?
Het microbioom is het geheel van micro-organismen, zoals bacteriën, schimmels en virussen, die in onze darmen leven. Het beïnvloedt onze gezondheid veel, want het helpt bij de spijsvertering, de aanmaak van vitamines, de bescherming tegen ziekteverwekkers en de regulatie van ons immuunsysteem. Het microbioom is uniek voor elke persoon en hangt af van factoren zoals genetica, voeding, leefstijl en medicijngebruik.
Het microbioom en ziektes
Bij sommige ziektes is het microbioom verstoord, waardoor er te veel of te weinig van bepaalde bacteriën zijn. Dit kan leiden tot klachten zoals diarree, buikpijn, ontstekingen, vermoeidheid of depressie. Een voorbeeld van zo’n ziekte is een infectie met de bacterie Clostridium difficile, die vaak voorkomt bij mensen die antibiotica hebben gebruikt. Deze bacterie maakt gifstoffen die de darmwand beschadigen en ernstige diarree veroorzaken. Een andere voorbeeld is colitis ulcerosa, een chronische ontsteking van de dikke darm die gepaard gaat met bloedverlies, pijn en gewichtsverlies. Er zijn ook aanwijzingen dat het microbioom een rol speelt bij zenuwziektes zoals multiple sclerose en de ziekte van Parkinson, waarbij het zenuwstelsel ontregeld is.
Hoe werkt een poeptransplantatie?
Een poeptransplantatie is een behandeling waarbij het microbioom van een zieke patiënt wordt vervangen door dat van een gezonde donor. Het idee is dat de goede bacteriën van de donor het evenwicht in de darmen kunnen herstellen. En zo de klachten kunnen verminderen of laten verdwijnen. Een poeptransplantatie wordt tot nu toe vooral toegepast bij mensen met een terugkerende Clostridium difficile infectie, die niet reageren op antibiotica. Uit onderzoek blijkt dat deze behandeling zeer effectief is, met een succespercentage van meer dan 80%.
De donor
Een poeptransplantatie bestaat uit verschillende stappen. Eerst moet er een geschikte donor worden gevonden, die gezond is en geen risico heeft op het overdragen van infecties of andere ziektes via de ontlasting. De donor ondergaat een uitgebreide screening, waarbij er bloed- en ontlastingstesten worden gedaan om mogelijke ziekteverwekkers uit te sluiten. Hij of zij wordt ook regelmatig gecontroleerd op eventuele veranderingen in de gezondheidstoestand. De donor kan een bekende zijn van de patiënt. Zoals een familielid of een vriend, of een anonieme donor via een donor feces bank.
Hoe werkt een poeptransplantatie
Vervolgens wordt de ontlasting van de donor klaargemaakt voor de transplantatie. De ontlasting wordt verdund met water of zoutoplossing en gefilterd om eventuele onzuiverheden te verwijderen. De ontlasting wordt bewaard in een koelkast of vriezer tot het moment van gebruik.
Daarna krijgt de patiënt de ontlasting van de donor in zijn of haar darmen. Dit kan op verschillende manieren gebeuren, afhankelijk van de voorkeur van de arts en de patiënt. Een veelgebruikte methode is via een neussonde. Een slangetje dat door de neus, de slokdarm en de maag wordt ingebracht tot in de dunne darm. De patiënt ruikt en proeft hier niets van. Een andere methode is via een klysma, een spuit die via de anus de ontlasting in de dikke darm brengt. Een derde methode is via een capsule, een pil die de ontlasting bevat en die de patiënt moet doorslikken. De capsule lost op in de darmen en laat de ontlasting vrij.
Een poeptransplantatie is meestal een eenmalige behandeling, maar soms zijn er meerdere transplantaties nodig om het gewenste effect te bereiken. De patiënt blijft na de behandeling meestal nog enkele dagen in het ziekenhuis voor observatie en controle.
De risico’s en bijwerkingen
Een poeptransplantatie is over het algemeen een veilige en goed verdragen behandeling. Maar er zijn wel enkele risico’s en bijwerkingen mogelijk. De meest voorkomende bijwerkingen zijn milde klachten zoals misselijkheid, braken, buikkrampen, winderigheid of diarree. Deze klachten zijn meestal tijdelijk en verdwijnen vanzelf na enkele dagen.
Een ernstiger risico is het overdragen van infecties of andere ziektes via de ontlasting van de donor. Dit kan leiden tot complicaties zoals bloedvergiftiging, leverontsteking of allergische reacties. Dit risico is echter zeer klein, omdat de donor zorgvuldig wordt gescreend en de ontlasting wordt gefilterd. Er zijn tot nu toe geen gevallen bekend van ernstige infecties of ziektes die zijn overgedragen door een poeptransplantatie.
Een ander risico is het verergeren van bestaande aandoeningen door een verandering in het microbioom. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren bij mensen met een chronische darmontsteking, zoals colitis ulcerosa of de ziekte van Crohn. Een poeptransplantatie kan in sommige gevallen leiden tot een toename van de ontstekingsreacties in de darmwand. Dit risico is echter ook klein, omdat er voorafgaand aan de behandeling een uitgebreide beoordeling wordt gedaan van de gezondheidstoestand van de patiënt.
Wat zijn de toekomstperspectieven van een poeptransplantatie?
Een poeptransplantatie is een veelbelovende behandeling voor mensen met een verstoorde darmflora, die niet reageren op andere therapieën. Er wordt steeds meer onderzoek gedaan naar het toepassen van een poeptransplantatie bij andere ziektes dan Clostridium difficile infectie, zoals colitis ulcerosa, multiple sclerose of de ziekte van Parkinson. Er zijn aanwijzingen dat een poeptransplantatie ook bij deze aandoeningen een gunstig effect kan hebben op de klachten en de kwaliteit van leven.
De uitdagingen en beperkingen
Er zijn echter ook nog veel uitdagingen en beperkingen bij deze behandeling. Zo is het nog niet duidelijk wat de optimale samenstelling is van het microbioom voor elke patiënt en elke ziekte. Ook is het nog niet bekend hoe lang het effect van een poeptransplantatie aanhoudt en of er langetermijneffecten zijn op de gezondheid. Verder zijn er nog praktische en ethische kwesties rondom het verkrijgen, bewaren en toedienen van donorontlasting.
De mogelijkheden
De verwachting is dat er in de toekomst meer kennis en ervaring zal worden opgedaan met deze behandeling en dat er meer mogelijkheden zullen komen om het microbioom te beïnvloeden. Zo wordt er gewerkt aan het ontwikkelen van kunstmatige ontlasting, die bestaat uit gekweekte bacteriën die speciaal zijn geselecteerd voor elke patiënt. Ook wordt er onderzoek gedaan naar andere manieren om het microbioom te verbeteren, zoals met probiotica, prebiotica of voeding.
Conclusie
Een poeptransplantatie is een innovatieve behandeling die het microbioom van een zieke patiënt vervangt door dat van een gezonde donor. Deze behandeling kan effectief zijn bij mensen met een hardnekkige darminfectie, een chronische darmontsteking of zelfs een zenuwziekte. Een poeptransplantatie is over het algemeen veilig en goed verdragen, maar er zijn wel enkele risico’s en bijwerkingen mogelijk. Er wordt nog veel onderzoek gedaan naar het toepassen van een poeptransplantatie bij andere ziektes en naar het optimaliseren van de procedure. Een poeptransplantatie is een voorbeeld van de magie van de wetenschap. En het laat ons laat zien hoe belangrijk de bacteriën in onze darmen zijn voor onze gezondheid.
Als u meer wilt weten over deze behandeling of als u zich wilt aanmelden als donor of patiënt, kunt u contact opnemen met de Nederlandse Donor Feces Bank (NDFB) via www.ndfb.nl. U kunt ook uw arts raadplegen voor meer informatie en advies.